2023 Yılı Hak İhlalleri Raporu

HIV İLE YAŞAYANLAR HAKKINI ARIYOR

Pozitif-iz Derneği yayımladığı yeni raporla; HIV ile yaşayanların maruz bırakıldıkları hak ihlallerine dikkat çekiyor. Sağlık ve çalışma hakkı ihlalleri ilk sırada yer alıyor. Türkiye’de bulunan yabancı ülke vatandaşlarının sağlık hakkına erişim sorunları devam ediyor. Deprem bölgesinden başvurular arttı.

Pozitif-iz Derneği, her yıl yayımladığı hak ihlalleri raporunun bir yenisini çıkarttı. ‘HIV Pozitiflerin 2023 Yılı’nda Maruz Bırakıldıkları Hak İhlalleri Raporu’nu düzenlemeye başladığı 2018 yılından bu yana, aldığı başvuruların ve hak ihlallerinin sayısı yüzde 857’den fazla arttı. İhlallerdeki 8,6 kat artış, HIV ile yaşayanlara yönelik ayrımcılık ve damgalanmanın derinleştiğini gözler önüne serdi.

Etkiniz AB Programı tarafından Avrupa Birliği finansal desteği ile hazırlanan raporda, 2023 yılında Pozitif-iz Derneği’ne gelen başvurular anonimleştirilerek veri olarak kullanıldı ve HIV ile yaşayanların 2023 yılında maruz bırakıldıkları hak ihlalleri raporlaştırıldı.

Raporda 2023 yılında Pozitif-iz Derneği’ne gelen başvuruların nitelik ve nicelikleri ile birlikte yaşanan hak ihlalinin türleri incelendi. Raporun sonunda ise Türkiye’nin bir hasta hakları mevzuatı bulunmasına ve HIV ile yaşayanları da doğal olarak kapsamasına rağmen neden HIV’e ilişkin ihlallerin kemikleşmiş olduğu, Türkiye’de HIV ile yaşayanlar için hak aramanın önünde nasıl engeller olduğu, HIV ile yaşayanların ihlaller karşısında neden harekete geçmekte zorlandığı ve bütün bunlara ilişkin sivil toplum örgütlerinin ve devletin neler yapabileceğine dair tespitler ve önerilere de yer vermeye çalışıldı.

2023 yılı içerisinde Pozitif-İz Derneği’ne toplam 360 danışanın hak ihlali başvurusu ulaştı. 2022’de başvurucular arasında hak ihlaline maruz bırakılanların oranı yaklaşık yüzde 28 iken; 2023’te bu oran yüzde yaklaşık yüzde 33’e yükseldi. 

Kesişimsel haklar birlikte ihlal edildi

Pozitif-iz Derneği tarafından sınıflandırılan hak ihlallerin çoğunda çeşitli haklar birlikte ihlal edildi. Bu çoklu ihlaller çoğunlukla, sağlığa erişim hakkına ilişkin mevzuata dayalı hak ihlalleri ile çalışma hakkına ilişkin mevzuata dayalı hak ihlalleri şeklinde gerçekleşti.

Pozitif-iz Derneği’ne gelen 360 başvuru neticesinde verilen danışmanlıklar sonucu hukuki yollara başvuranların sayısı 17. Bu başvurucudan %42’si sağlığa erişim hakkına ilişkin mevzuata dayalı hak ihlalleri sebebi ile, %29’u çalışma hakkına ilişkin mevzuata dayalı hak ihlalleri sebebi ile, %9’u kişisel verilerin korunması mevzuatına ilişkin hak ihlalleri sebebi ile, %9’u seyahat-barınma hakkına ilişkin hak ihlalleri sebebi ile, %4’ü ceza hukuku mevzuatına dayalı hak ihlalleri sebebi ile, %4’ü aile hukuku mevzuatına dayalı hak ihlalleri sebebi ile ve kalan %3’ü de askeri mevzuata dayalı hak ihlalleri sebebi ile Derneğe başvuruda bulundu.

En çok sağlığa erişim ve çalışma hakları ihlal edildi

İhlal başvuruları hak kategorilerine göre tasnif edildiğinde, yüzde 42 ile en çok sağlığa erişim hakkının ihlal edildiği; bunu yüzde 29 ile çalışma hakkının takip ettiği görülüyor. Bir önceki yıla göre çalışma hakkı ihlallerinde oransal olarak ciddi bir artış göze çarpıyor. 2022’de bütün ihlallerin yüzde 19’unu oluşturan çalışma hakkı ihlalleri, yüzde 10 artışla yüzde 29’a yükseldi.

Yabancıların GSS sorunu devam ediyor

2022 yılında olduğu gibi, 2023 yılında da Pozitif-iz Derneği’ne ulaşan başvuruların önemli bir bölümünü yabancı ülke vatandaşlarının Genel Sağlık Sigortası (GSS) girişi ile ilgili şikâyetleri oluşturdu. Kronik bir soruna dönüşen GSS, girişinin yapıldığı tarihten evvel HIV ile enfekte olduğu varsayım ve kanaatleri ve bu nedenle ilaç ve tedavilerinin geri ödeme kapsamından çıkarılması, sağlığa erişim hakkı ihlalleri olarak kayda geçti.

Yabancıların ilaca erişiminin önündeki engeller, başta bireysel sağlıklarının bozulmasına neden oluyor hem de toplum sağlığı açısından sorun oluşturuyor.

Deprem bölgesinden başvurular arttı

6 Şubat depremlerinin etkisi, Pozitif-iz’e gelen başvurulara da yansıdı. 2023’te Adana, Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş illerinden gelen başvuru sayıları bir önceki yıla göre arttı.

Depremin ilk haftasında yaşanan ulaşımsal problemler, iletişim ve koordinasyon zayıflığı, sağlık hizmet sunucularının bulunduğu binaların yıkıma uğraması HIV ile yaşayan kişilerin sağlık hizmetlerinden yararlanmasını ve ilaca erişimini güçleştirdi ve bu bölgelerde bulunan HIV ile yaşayan kişilerde büyük bir korku ve endişeye sebep oldu.

Pozitif-iz Derneği Değerlendiriyor

Başvuruları değerlendiren Pozitif-iz Derneği avukatı Cihan Tuğcu; “Hak ihlali içeren başvurularda artışın olması; hem ihlallerde bir artışa hem de hak ihlaline maruz bırakılan HIV ile yaşayan kişilerin haklarını arama farkındalık ve bilincindeki bir artışa bağlanabilir. Hak ihlaline maruz bırakılan HIV ile yaşayan kişiler, Pozitif-iz Derneği’ne başvurarak bir adım atmayı, haklarına sahip çıkmayı tercih etti. Hak ihlaline maruz bırakılan başvurucuların büyük bir çoğunluğunun hukuki yollara başvurmamasının sebepleri, dava açmadan sorunu çözebilecek mekanizmaları tercih etmeleriyle açıklanabilir.” dedi.

Hak ihlallerinin, sadece HIV ile yaşayanları değil, tüm toplumu etkileyen ciddi bir sorun olduğuna işaret eden Pozitif-iz Derneği yönetim kurulu üyesi aktivist Çiğdem Şimşek şu sözlerle HIV ile yaşayanlara da seslendi; “Değerli HIV pozitif dostlarımız lütfen ‘Ben de hak ihlali yaşar mıyım?’ diye endişe etmeyin. Olası bir durumda haklarınızı bilmeniz ve talep etmeniz önemli.  Bir ihlale maruz bırakıldığınızda hem akran desteği hem de hukuki danışmanlık hizmetleri ile Pozitif-iz Derneği her zaman yanınızda. HIV, tıbbi bir durum ve yönetilebilir bir sağlık durumu. Herkesle aynı haklara sahipsiniz.  Olası bir ihlalde veya oluşmadan bize ulaşın. Beraber haklarınızı savunalım.”

Raporun tamamına ulaşmak için: https://tls.tc/YyfjK

 —--------------------------------------------

Geçmiş yılların hak ihlalleri raporları

2022 Hak İhlallerinin Raporlaması ve Hukuki Çözümlemeleri: https://tls.tc/GCTUT

2021 Hak İhlallerinin Raporlaması ve Hukuki Çözümlemeleri: https://tls.tc/z1JaN

2020 Hak İhlallerinin Raporlaması ve Hukuki Çözümlemeleri: https://tls.tc/56YMf

2018-2019 Hak İhlallerinin Raporlaması ve Hukuki Çözümlemeleri: https://tls.tc/omA0e